Âm dương là một cụm từ ta rất thường thấy trong tử vi, hay thấy nhất là âm dương ngũ hành tương sinh tương khắc. Vậy âm dương là gì, nguồn gốc từ đâu, quy luật học thuyết âm dương ngũ hành vận hành như thế nào sẽ được bài viết sau giải đáp.
Âm dương là gì ?
Mục lục
Khái niệm Âm dương
Từ rất lâu, người xưa đã nhận ra sự biến hóa không ngừng theo thời gian của vạn vật xung quanh. Thậm chí còn nhận biết được rằng cơ cấu của sự biến hóa không ngừng đó là sự ức chế lẫn nhau, sự ảnh hưởng giúp đỡ lẫn nhau, là nương tựa thúc đẩy lẫn nhau. Vì vậy để diễn tả sự biến hóa cũng như quy luật sự biến hóa ấy, người xưa đã đặt ra thuyết âm dương.
Âm dương là gì ?
Âm dương chính là thuộc tính mâu thuẫn nằm trong tất cả mọi sự vật chứ không phải là một thứ vật chất có thể cầm nắm. Nó giải thích các hiện tượng mâu thuẫn chi phối mọi sự thay đổi và phát triển không ngừng của sự vật. Âm dương không chỉ bao hàm ý nghĩa đối lập hay mâu thuẫn mà còn bao trùm cả ý nghĩa nguồn gốc sinh ra, vừa hỗ trợ vừa ức chế lẫn nhau để tồn tại. Chính vì có ý nghĩa như vậy nên Âm dương còn được xem là hai khái niệm để chỉ thực thể đối lập ban đầu tạo nên vũ trụ.
Người xưa cho rằng trong dương có âm, dương ở ngoài để giúp đỡ cho âm và ngược lại âm ở trong giữ gìn cho dương. Nếu chỉ có mỗi âm mà không có dương thì mình âm không thể phát sinh được. Hay có dương mà không có âm thì mình dương không thể trưởng thành được. Thế mới có câu nói “Cô âm bất trưởng. Cô dương bất thành.”
Âm đến cực độ thì sinh dương và dương đến cực độ thì sinh âm. Âm dương luôn biến hóa cân bằng nhau…. Cho nên cứ biến hóa không ngừng từ dạng vật chất này qua dạng vật chất khác.
Tính chất đặc trưng của âm dương
Tính chất cơ bản của âm dương chính là sự đối lập hai yếu tố với nhau như: gầy – béo, tối – sáng, nóng – lạnh … Nhưng âm dương luôn phải dựa vào nhau để làm cơ sở tồn tại cho mình.
Nội dung quy luật thuyết âm dương
Nội dung quy luật thuyết âm dương là cơ sở triết lý của nhiều môn, ngành. Nó cho biết thêm nhiều phương hướng suy luận và phương pháp nghiên cứu mang tính khoa học.
Thuyết âm dương có năm quy luật chính gồm: Âm dương thuộc tính, âm dương đối lập, âm dương là gốc của nhau, âm dương biến hoá và âm dương vận hành. Nội dung chi tiết từng quy luật củ thể như sau:
Âm dương thuộc tính
Để phân biệt thuộc tính âm, dương trong sự vật và hiện tượng cần dựa vào các tiêu chuẩn như sau:
– Dương là sự biểu lộ của trời (cằn – thiên) là những thuộc tính mạnh như: Nam, cha, vua chúa, bề trên, sang trọng (trời sang đất hèn) ban ngày, ánh sáng, năng lượng, sức mạnh mang tính dương, sức nóng, màu trắng, sự chuyển động mạnh mẽ, bằng phẳng, náo nhiệt, hưng phấn…
– Âm là những thuộc tính yếu mềm như biểu lộ khôn – đất là nữ, mẹ, yếu bóng tối, đêm, mặt trăng, màu đen, mềm mại, thụ động, lạnh, tính trầm …
Âm, dương là một hệ thống mang những thuộc tính trái ngược nhau hoàn toàn nhưng lại hỗ trợ, ảnh hưởng đến sự phát triển tồn sinh của nhau trong đối lập.
Âm Dương đối lập
Mọi vạn vật tồn tại, bên trong đều có 2 thuộc tính âm dương. Và hai thuộc tính âm dương luôn đối lập nhau tạo nên sự cân bằng bổ trợ thúc đẩy sinh trưởng. Đồng thời cònchứa đựng sự mất cần bằng giúp sự đối lập phát triển để rồi đi đến sự phân tách phá hủy.
Âm và dương trong bát quái được biểu thị bằng hai màu đối nghịch: Trắng, đen để thể hiện âm dương. Đồng thời 2 màu trắng đen lại quấn hòa quyện vào nhau để nhấn mạnh sự hòa hợp, hỗ trợ và cùng phát triển như quy luật sinh trưởng: Sinh và diệt. Cho nên trong “Chu dịch càn tại đô” có viết rằng “càn, khôn là căn bản của âm dương, là tổ tông của vạn vật…” Tức quy luật âm và dương luôn ở hai thái cực đối lập nhau xuyên suốt tất cả mọi sự vật và biểu tượng. Tất cả mọi sự vật biểu tượng đều tồn tại âm dương luôn đối lập và thống nhất.
Sự hợp nhất âm dương để sinh và huỷ. Trong sinh có huỷ, trong huỷ có sinh, cái này được xem là gốc của cái kia, cái này là nguyên nhân của cái kia. Nó đồng thời tồn tại trong một thể đối lập và thống nhất.
Âm dương là gốc của nhau
Tại sao lại có quy luật này, như đã phân tích ở trên chúng ta có thể thấy âm dương trong vạn vật luôn tồn tại thành một thể đối lập và thống nhất, luôn dựa vào nhau để cùng tồn tại, phát triển. Điều đó được xem là sự tác động qua lại giữa âm và dương, nếu không có âm thì sẽ không có dương và ngược lại.
Trong một hệ thống “nhị nguyên” có thể nói là không có sự thuần dương hay thuần âm. Nếu có sự tách bạch âm dương đứng riêng lẻ thì khi đó là “hư không”, là quá trình hủy. Tuy nhiên điều đó không phải là một trạng thái tồn tại lâu dài mà nó sinh trưởng và thược hiện giai đoạn chuyển hóa.
Âm Dương biến hoá
Âm dương là hai thuộc tính khác biệt đối lập nhau trong một thực thể. Nhưng cả hai đều có quy luật biến hoá.
Khi đạt được các điều kiện nhất định thì sự vật sẽ chuyển hóa từ cái này thành cái khác nhưng vẫn giữ được những thuộc tính riêng biệt. Tuy nhiên chỉ khi nào hai thực thể âm và dương kết hợp thì mới thúc đẩy sinh thành và phát triển. Như câu nói: ” Âm dương hợp đức thì cương nhu thành hình…”
Điều đó chứng minh rằng mặc dù tồn tại phát triển một cách đối lập nhau nhưng để bền vững và sinh trưởng tồn tại lâu dài thì phải dựa vào nhau để cân bằng.
Âm dương là một thực thể thống nhất. Nhưng nếu tách biệt tương đối để rồi lại thiết lập sự thống nhất mới, thì cái gọi là tách biệt chỉ thuần tuý ý niệm để xét thuộc tính. Còn thực ra âm luôn tàng ẩn trong dương và ngược lại. Đó là sự chuyển hoá (thuần dương và thuần âm) chỉ là khái niệm.
Ví dụ: Trong Cha (dương) vẫn tàng ẩn âm mới thành hình người nam. Trong mẹ (âm) vẫn tàng ẩn dương (cha, mẹ là thực thể). Nếu không có 2 thuộc tính đó thì không tồn tải thực thể âm dương. Cũng qua đây chúng ta cũng có thể khẳng định rằng thực thể và thuộc tính không là một nên lưu ý không được nhầm lẫn. Bởi vì thuộc tính chỉ một, còn thực thể có cả hai và đã ở thể thống nhất. Chỉ khi nào có sự mất cân bằng âm dương trong thực thể thì lúc đó mới bộc lộ đơn tính có thuần tính rõ ràng, sự chuyển hoá biến mất.
– Hỏa vượng là do thủy suy hoặc cũng có thể do thủy quá suy so với mức cân bằng. Như vậy trong trường hợp này phải hiểu hỏa vượng xảy ra trong 2 trường hợp:
+ Trường hơp 1: Hỏa vượng do một lý do nào đó, điều kiện nào đó làm hỏa tăng lên quá mức cân bằng nên phá vỡ thế cần bằng sẵn có.
+ Trường hợp thứ hai Âm suy do không còn giữ được “mức cân bằng” đã có sẵn do một lý do nào đó, làm cho Hỏa được coi là vượng nhưng là Vượng giả.
Tuy nhiên theo quy luật đối lập hợp nhât chuyển hóa âm dương thì sau một thời gian nhất định mức cân bằng tương đối sẽ được thết lập lại. Trong trường hợp hai quy luật này không xảy ra trong một thực thể thì sẽ là tiền đề của quá trình “hủy” để thiết lập một sự cân bằng mới trong một thực thể mới.
Cho nên chúng ta cần phải hiểu tính quy luật chỉ mang tính chất chi phối và tất yếu chứ không phải là một yếu tố chi phối thực sự.
Như vậy có thể thấy rằng Âm và Dương là hai thuộc tính khác biệt nhau nhưng lại có thể chuyển hóa lẫn nhau. Âm cực sinh Dương, Dương cực sinh Âm. Luôn sinh, biến và chuyển thành vòng tuần hoàn. Sự chuyển hóa này là quy luật phát triển tất yếu của vạn vật. Và nếu như mọi vật luôn tuân thủ quy luật cân bằng phát triển sẽ giúp sự tồn tại lâu bền. Ngược lại nếu có sự lệch lạc, mất cân đối sẽ tạo ra sự không bền vững.
Âm Dương vận hành
Âm Dương vận hành nghĩa là nó luôn ở thế động. Đó là một quy luật.
Âm Dương ở trong bất cứ một thực thể nào vẫn luôn vận động. Cho nên sự cân bằng ở thực thể là cân bằng động. Như vậy nó mới thúc đẩy sự phát triển và mới được xem là quy luật của sự phát triển. Trong trường hợp thế cân bằng cũ bị phá vỡ, thế cân bằng mới sẽ được thiết lập ngay. Nó phù hợp quy luật biến hóa của Âm Dương. Cũng chính vì sự chuyển hóa tự nhiên không ngừng mà vũ trụ, mọi sự vật hiện tượng luôn có sự thay đổi theo thời gian. Sự sinh trưởng, hủy diệt và thay thế chuyển động nhanh không ngừng. Đó chính là sự vận động của Âm Dương. Hết ngày lại đêm, hết sáng lại tối… cứ thế vạn vật chuyển đổi không ngừng. Âm thịnh thì Dương suy và Dương suy thì Âm thịnh. Nhưng Âm và Dương tương hợp với nhau nên sẽ đi đến một thế cân bằng mới. Nhờ vào quy luật vận hành mà Âm và Dương luôn giữ được một cân bằng nhất định để hòa quyện giúp sinh trưởng và phát triển không ngừng.
– Giả sử trong trường hợp Âm Dương không có quy luật vận hành thì mọi thực thể sẽ giữ nguyên trạng thái ban đầu, không có cái cũ và cũng không có cái mới. Nhưng nhờ vào quy luật vận hành của âm dương mà cái mới hình thành để thay thế cái cũ. Sự phá vỡ thế cân bằng của cái cũ nhanh hay chậm là dưa vào khả năng của thực thể. Tuyệt nhiên không theo ý muốn áp đặt. Cũng từ quy luật vận hành của âm dương ta mới thấy không có gì tồn tại một cách vĩnh cửu. Trường tổn thì có nhưng vĩnh cửu thì không.
Như vậy tất cả mọi sự vật, mọi hiện tượng cho đến con người và trong đó có cả vũ trụ đều nằm trong quy luật vận hành của thuyết Âm Dương. Trong phong thủy thì thuyết âm dương sẽ kết hợp với “ngũ hành” tạo thành bát quái để giúp gia chủ có tài vận tốt và tránh được vận hạn sức khỏe và hao tài tốt của.